آداب برگزاری مراسم ختم و نحوه فاتحه خواندن برای درگذشتگان

مرگ بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی است. همه ما روزی از دنیا می‌رویم و نمی‌توان جلوی این واقعیت را گرفت. در کشور ما، احترام به درگذشتگان و تسلی به بازماندگان یکی از سنت‌های مهم محسوب می‌شود و هر قومیت ایرانی، بسته به پیشینه فرهنگی خود، آدابی متفاوت برای ادای احترام به درگذشتگان دارد. این رسوم بسته به قومیت‌ها متفاوت هستند؛ اما چندین اشتراک هم دارند که خواندن فاتحه یکی از آن‌ها است. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با نحوه گفتن فاتحه در مراسم ختم آشنا کنیم و درباره جزئیات و نحوه برگزاری مراسم ترحیم برای درگذشتگان صحبت کنیم. برای آشنایی با سوره‌های مخصوص مراسم ختم و نحوه گفتن فاتحه در مجالس، با ما تا انتهای این مقاله در تشریفات ثمین همراه باشید.

فاتحه چیست؟

فاتحه نام عامیانه سوره حمد (فاتحة‌الکتاب) است که همراه با سوره توحید برای آمرزش روح درگذشتگان خوانده می‌شود. این عمل که به فاتحه خواندن شناخته شده، یک سنت دیرینه میان مسلمانان است که به منظور هدیه ثواب قرائت سوره حمد به روح درگذشتگان انجام می‌شود. به طور کلی در خواندن فاتحه برای درگذشتگان، دو سوره حمد و اخلاص قرائت شده و ثواب آن به تازه درگذشته تقدیم خواهد شد. اعتقاد بر این است که این عمل، می‌تواند باعث افزایش آرامش روح درگذشته شود.

بد نیست که قبل از توضیح نحوه گفتن فاتحه در مراسم ختم، شما را با اهداف آن آشنا کنیم. از مهم‌ترین اهداف قرائت فاتحه برای اموات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هدیه ثواب به روح درگذشتگان: با قرائت سوره فاتحه و هدیه ثواب آن به روح اموات، می‌توانیم برای آنها از خداوند مغفرت، آمرزش گناهان، رحمت و برکت طلب کنیم.
• ایجاد آرامش برای روح درگذشتگان: قرائت فاتحه و دعا برای اموات، سبب آرامش روح آن‌ها و تسکین غم و اندوه بازماندگان می‌شود.
• یادآوری و زنده نگه داشتن نام درگذشتگان: فاتحه خواندن و دعا برای اموات، راهی برای یادآوری و زنده نگه داشتن نام و خاطره آن‌ها است.
• ترویج سنت حسنه: ما مسلمانان بر این اعتقادیم که خواندن فاتحه برای اموات، سنتی حسنه و نیکو است که ترویج آن در جامعه ثواب و پاداش فراوانی دارد.

فاتحه خواندن سر مزار

روش فاتحه دادن چگونه است؟

نحوه فاتحه خواندن در مراسم ختم روش‌های مختلفی دارد که در ادامه با آن آشنا خواهید شد:

1. قرائت سوره حمد

ساده‌ترین روش فاتحه خواندن، قرائت سوره مبارکه حمد است. شما می‌توانید سوره حمد را به تنهایی یا به همراه سوره‌های دیگر مانند توحید و قدر بخوانید.

2. هدیه ثواب

پس از قرائت سوره حمد، می‌توانید ثواب آن را به روح درگذشتگان هدیه کنید. صرف نیت هدیه ثواب به درگذشته کافی است. اما بعضی از افراد اعتقاد دارند که می‌توان حین این کار، با گفتن ذکری مخصوص ثواب آن را به روح اموات هدیه داد. این ذکر به این صورت است: «الّلهُمَّ اجْعَلْ ثَوابَ ما قَرَأتُهُ فاتِحَةً لِرُوحِ ...» و سپس نام درگذشته را ذکر کنید.

3. دعا

بعد از قرائت فاتحه، می‌توانید برای اموات دعا کرده و مغفرت و آمرزش گناهان او را از خداوند بخواهید. می‌توانید از دعاهای مخصوص اموات استفاده کنید یا به دلخواه خود دعا کنید.

4. صلوات

فرستادن صلوات هم یکی دیگر از روش‌های فاتحه دادن برای اموات است. می‌توانید بعد از قرائت فاتحه و دعا، صلوات فرستاده و بگویید «اللهم صلِّ علی محمد و آل محمد».

سوره های مخصوص مراسم ختم

طبق فرموده پیامبر اکرم، خواندن هریک از آیات قرآن کریم، از هر سوره‌ای که باشد، ثواب دارد و متوفی را از آتش دوزخ خواهد رهانید. بااین‌حال، روایات بسیاری درباره نحوه فاتحه خواندن در مراسم ختم وجود دارد که آیات و سوره‌های متنوعی را در بر می‌گیرند. در ادامه با سوره های مخصوص مراسم ترحیم آشنا خواهیم شد:

• سوره حمد
• سوره قدر (7 مرتبه)
• سوره ناس و فلق (هرکدام 3 مرتبه)
• سوره توحید (3 مرتبه)
• آیة الکرسی (3 مرتبه)
• سوره یس

همچنین می‌توانید سوره توحید را به تنهایی و 11 مرتبه بخوانید تا ثواب آن به روح درگذشتگان برسد.

مکان فاتحه خواندن

باید بدانید که قرائت فاتحه و طلب آمرزش برای اموات، به زمان و مکان خاصی محدود نیست. شما می‌توانید در هر مکانی برای اموات فاتحه بخوانید؛ اما زمانی که از قرائت فاتحه در مراسم ختم صحبت می‌شود، می‌توان از مکان‌های زیر برای انجام این امر صحبت کرد:

• مزار متوفی
• مسجد
• منزل

زمان فاتحه خواندن

یکی دیگر از سوالاتی که معمولا در زمینه نحوه گفتن فاتحه در مراسم ختم مطرح می‌شود، این است که چه زمانی برای خواندن فاتحه بهتر است. درست مانند مکان، فاتحه خواندن به هیچ زمان خاصی محدود نیست و شما می‌توانید در هر زمانی برای روح اموات درخواست مغفرت کنید. اما به صورت سنتی در مراسم‌های زیر، بیش از هر زمان دیگری به خواندن فاتحه توجه می‌شود:

• سالگرد فوت
• پنج شنبه‌ها و شب‌های جمعه
• اعیاد و مناسبت‌های مذهبی

سایر آداب برگزاری مراسم ختم برای اموات

بعد از آشنایی با نحوه گفتن فاتحه در مراسم ختم، خوب است که از سایر آداب این مراسم نیز صحبت کنیم. برگزاری مراسم ختم برای اموات، سنتی دیرینه میان مسلمانان است که به منظور بزرگداشت یاد و خاطرۀ درگذشتگان و ابراز همدردی با بازماندگان انجام می‌شود. این مراسم آداب و رسوم خاص خود را دارد که در ادامه به بخشی از آن اشاره خواهیم کرد.

1. زمان برگزاری

معمولاً مراسم ختم در روزهای سوم، هفتم، چهلم و سالگرد فوت برگزار می‌شود. بعضی از فرهنگ‌ها، رسم دارند که در شب اول پس از درگذشت و تدفین متوفی، مراسم شام غریبان برگزار کنند.

2. مکان برگزاری

مراسم ختم می‌تواند در مسجد، حسینیه، منزل یا تالار برگزار شود. انتخاب مکان مناسب به نوع مراسم، تعداد مهمانان، بودجه و سلیقه خانواده بستگی دارد. بنابراین برای مراسمی مانند سالگرد یا شام غریبان، می‎‌توانید میهمانان را به خانه دعوت کرده و از خدمات تشریفات مجالس در منزل کمک بگیرید.

3. اطلاع رسانی

برای خبرکردن دوستان و آشنایان می‌توانید با تلفن، پیامک، کارت دعوت و یا چاپ اعلامیه اطلاع‌رسانی کنید. البته می‌توانید با ساخت اعلامیه ترحیم با گوشی هزینه‌های برگزاری مراسم را کاهش داده و تنها برای چاپ آن هزینه کنید؛ هرچند امروزه لزوما نیازی به پرینت گرفتن از اعلامیه هم نیست و می‌توان با ارسال آن به صورت آنلاین، میهمانان را دعوت کرد. فقط یادتان نرود که در اعلامیه ترحیم باید به زمان و مکان برگزاری مراسم نیز اشاره کنید.

4. پذیرایی

در مراسم ختم، از مهمانان با چای، خرما، شربت و یا غذای اصلی پذیرایی می‌شود. نوع پذیرایی به سلیقه خانواده متوفی و بودجه آن‌ها بستگی دارد. بعضی از افراد ترجیح می‌دهند که در مراسم سوم، هفتم یا چهلم یک وعده غذا تدارک دیده و بعضی دیگر به تهیه بسته پذیرایی اکتفا می‌کنند. هیچ‌کدام از این موارد بر دیگری ارجحیت ندارد و ثواب هریک به روح درگذشته خواهد رسید.

5. قرائت قرآن

در مراسم ختم، قاری قرآن کریم آیاتی را از قرآن تلاوت می‌کند. تلاوت قرآن برای ثواب روح درگذشته و آرامش بازماندگان او انجام می‌شود. 

قرائت قرآن در مراسم ختم

6. سخنرانی

گاهی در مراسم ختم، سخنرانی مذهبی یا اخلاقی هم انجام می‌شود. سخنرانی می‌تواند در مورد زندگی و فضایل شخصی متوفی یا در مورد مسائل اخلاقی و مذهبی باشد.

7. مداحی

نوحه‌خوانی یا مرثیه‌سرایی از دیگر آداب مراسم ختم است. مداحی برای ابراز غم و اندوه و طلب مغفرت روح درگذشته انجام خواهد شد و روشی برای تسکین خاطر بازماندگان و همدردی با آن‌ها است.

8. دعا

در پایان مراسم ختم، دعا برای درگذشته و طلب مغفرت و آمرزش گناهان انجام می‌شود. دعا می‌تواند توسط روحانی یا یکی از حضار انجام شود.

برگزاری مراسم ختم با بهترین خدمات

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با نحوه گفتن فاتحه در مراسم ختم و آداب و رسومات برگزاری آن آشنا کنیم. در نظر داشته باشید که این آداب و رسوم می‌تواند از شهری به شهری دیگر و متناسب با آداب و رسوم محلی شما متفاوت باشد؛ اما درهرصورت، هدف از برگزاری آن تصلی بازماندگان و درخواست آمرزش روح درگذشتگان است.

با توجه به اینکه درگذشت عزیزان اتفاقی ناخوشایند است و بار عاطفی سنگینی را بر دوش خانواده و نزدیکان او می‌گذارد، بهتر است معقولانه هزینه کرده و زحمت مدیریت و برگزاری مراسم ختم او را به تیم‌های تخصصی مانند تشریفات ثمین بسپارید. مجموعه پذیرایی و تشریفاتی ثمین با سال‌‌ها تجربه در زمینه برگزاری مراسمات و میهمانی‌های شما، می‌تواند کمک و پشتیبان خوبی برای روزهای ناراحتی یا شادیتان باشد. اما اگر خودتان قصد برگزاری مراسم را دارید، حتما نظرات خود و برنامه‌ای را که به دیگران پیشنهاد می‌دهید، برایمان بنویسید.

سوالات متداول:

1. فاتحه خواندن چگونه است؟

شما می‌توانید با خواندن سوره حمد به همراه سوره‌ای کوتاه‌تر مانند توحید و فرستادن صلوات، برای روح تازه درگذشته، طلب آمرزش کنید.

2. سوره های مخصوص مراسم ختم کدامند؟

سوره حمد (فاتحه)، سوره توحید، سوره قدر، معوذتین (سوره‌های فلق و ناس)، سوره یس و آیة الکرسی آیاتی هستند که قرائت آن‌ها در مراسم ترحیم بیشتر توصیه شده است.